Πενία και ενσυναίσθηση
Αδάμ Αδαμόπουλος *
Σε έρευνα που δημοσιεύθηκε πρόσφατα σε περιοδικό της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών της Βρετανίας εξετάστηκε η συσχέτιση της κοινωνικο-οικονομικής θέσης ενός ανθρώπου με την εξυπνάδα που διαθέτει, αλλά και με τη σοφία που επιδεικνύει. Ειδικότερα, εξετάστηκε η στάση που επιλέγουν οι άνθρωποι στην αποφυγή και επίλυση συγκρούσεων, στην τεκμηρίωση, υπεράσπιση και προώθηση συμβιβαστικών λύσεων, στην προσπάθεια που καταβάλλει για να υπερκεραστούν οι επιμέρους διαφορές και να δημιουργηθούν, μέσα από τις όποιες αντιθέσεις και εξαιτίας των αντιθέσεων αυτών, καινούργιες συνθέσεις.
Πρώτο συμπέρασμα της μελέτης: η σοφία δεν συμβαδίζει κατ’ ανάγκη με την εξυπνάδα. Μπορεί κάποιος να είναι ιδιαίτερα έξυπνος και οξυδερκής, να παρουσιάζει υψηλές επιδόσεις στις ασκήσεις αξιολόγησης της νοημοσύνης του, αλλά ταυτόχρονα να υστερεί σημαντικά στην ανάπτυξη μιας πιο σφαιρικής και αποστασιοποιημένης πρόσληψης της πραγματικότητας, να παραγνωρίζει τις διαφορετικές απόψεις και τις διαφορετικές οπτικές. Υψηλή νοημοσύνη μεν, που λειτουργεί εγωτικά δε, παραλείποντας να ασχοληθεί με τη διαφορετικότητα, χωρίς να κάνει τον κόπο να αναστοχαστεί για τις μεθόδους που χρησιμοποιεί, τα αποτελέσματα στα οποία καταλήγει, τους καρπούς τους οποίους παράγει.
Δεύτερο συμπέρασμα: άτομα χαμηλότερης κοινωνικής και οικονομικής τάξης συμπεριφέρονται σοφότερα, παρουσιάζοντας πνευματική μετριοφροσύνη, αυτοέλεγχο και αυτοσυγκράτηση, πραγματισμό και μετριοπαθή συμπεριφορά. Επιπλέον, αφουγκράζονται με πραγματικό ενδιαφέρον, κατανοούν και ενστερνίζονται τη διαφορετική άποψη. Η σοφία συναρτάται με την, κεντρική στην αρχαιοελληνική σκέψη, έννοια του μέτρου, καθώς και με την ενσυναίσθηση.
Ως πιθανή εξήγηση που δόθηκε για τα ευρήματα αυτά είναι πως τα μέλη των κατώτερων κοινωνικών και οικονομικών στρωμάτων είναι εκτεθειμένα σε ένα περιβάλλον που ενισχύει την αλληλεξάρτηση, τη συνεργασία, την αλληλεγγύη. Αντίθετα, τα μέλη των ανώτερων τάξεων κινούνται σε ένα πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον που σμιλεύει μια πιο ισχυρή ατομικότητα, η οποία δεν λαμβάνει υπόψη την άποψη των άλλων.
Ο «Πλούτος», το τελευταίο από τα σωζόμενα έργα του Αριστοφάνη, αναφέρεται στην άδικη κατανομή του πλούτου και τη συνακόλουθη αύξηση της διαφθοράς. Εκεί εμφανίζεται και η Θεά Πενία που επισημαίνει την «τύφλωση» στην οποία οδηγεί η αστόχαστη επιδίωξη της υλικής μόνο ευμάρειας και καυτηριάζει την ηθική κατάπτωση που ενέχει η αναγωγή του πλουτισμού σε αυτοσκοπό. Στοιχεία που ασφαλώς αφορούν κάθε εποχή και προσδίδουν προφητικό χαρακτήρα και διαχρονικότητα στο αριστοφανικό έργο. Στοιχεία που χαρακτηρίζουν σε τραγικό βαθμό την εποχή μας και έρχονται να συνηγορήσουν σε όσα είχε αναπτύξει ο διάσημος Αγγλος ποιητής Τ.Σ. Ελιοτ για τα λανθάνοντα τραγικά στοιχεία στις αριστοφανικές κωμωδίες.
* επίκουρος καθηγητή Ιατρικής Φυσικής – Υπολογιστικής Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, (Ph.D.)2
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου